فتق اینگوینال یا کشاله ران زمانی رخ می دهد که بخشی از بافت شکم از کانال اینگوینال در ناحیه کشاله ران بیرون بزند. علت این عارضه، وجود ضعف یا سوراخ مادرزادی در لایه های شکم است که با بالا رفتن سن، بافت های داخلی از این سوراخ عبور کرده و منجر به ایجاد برآمدگی در این ناحیه می شوند.
فتق اینگوینال یا کشاله ران دقیقاً چیست؟
فتق به معنای بیرون زدگی قسمتی از بافت بدن از یک نقطه ضعیف یا سوراخ عضلانی، به درون یک فضای دیگر است. شایع ترین نوع فتق «فتق اینگوینال» است که در آن، چربی های شکم یا بخشی از روده در نواحی ضعیف دیواره ای که کشاله ران را از شکم جدا می کند، راهی به بیرون می یابند.
فتق اینگوینال در کانال اینگوینال (مسیری که از دو طرف لگن به سمت اندام های تناسلی کشیده می شود) ایجاد شده و به همین علت، این عارضه را «فتق کشاله ران» نیز می نامند. اگرچه فتق اینگوینال شایع ترین نوع فتق در این ناحیه محسوب می شود، اما نوع دیگری به نام فتق فمورال نیز وجود دارد که در کانال فمورال (زیر کانال اینگوینال) رخ داده و شیوع کمتری نسبت به فتق اینگوینال دارد.
فتق اینگوینال یا کشاله ران معمولاً چه افرادی را درگیر می کند؟
احتمال ابتلا به فتق اینگوینال در مردان، ده برابر بیشتر از زنان می باشد. دلیل این موضوع عبور بیضه ها از دیواره تحتانی شکم به سمت کیسه بیضه در دوران جنینی است که همین مسیر می تواند نقطه ضعفی در دیواره شکم ایجاد نموده و در صورت بسته نشدن کامل، به شدت مستعد بروز فتق گردد.
کانال اینگوینال در زنان، کوچک تر و عمیق تر بوده و تنها رباط گرد رحم را از خود عبور می دهد. در صورت وجود بیماری های بافت همبند، احتمال فتق در محل اتصال این رباط به کانال افزایش می یابد. از موارد محتمل دیگر این مشکل برای زنان، «فتق مادرزادی اینگوینال» است که حتی در نوزادان دختر نیز دیده شود.
علائم فتق کشال ران چیست؟
علائم فتق اینگوینال همواره ثابت و مشخص نیست و در برخی افراد، ممکن است در مقاطع زمانی مختلف ظاهر شده و سپس برای مدتی کاملاً ناپدید شوند. گاهی اوقات، برجستگی فتق تنها هنگام انجام برخی فعالیت ها – مانند بلند کردن اجسام سنگین، زور زدن یا حتی سرفه و عطسه – قابل مشاهده یا لمس می باشد. زیرا در این شرایط فشار داخل شکم افزایش یافته و بخش بیرون زده بافت فتق به طور موقت از منفذ عبور می کند.
برآمدگی قابل مشاهده در کودکان، هنگام گریه یا بی قراری کودک (به دلیل افزایش فشار شکمی) در ناحیه کشاله ران پدیدار می شود. تشخیص انواع غیر مستقیم فتق اینگوینال بسیار دشوار است. مسیر این نوع فتق، پشت رشته های عضلانی قرار گرفته و ممکن است حتی با لمس دقیق نیز توده ای احساس نشود.
از علائم قابل مشاهده فتق می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- ▪️مشاهده یک برجستگی یا برآمدگی در کشاله ران، معمولاً در یک طرف استخوان پوبیس؛ این برآمدگی گاهی به داخل کیسه بیضه در مردان یا به ناحیه لابیا در زنان کشیده می شود.
- ▪️احساس فشار، سنگینی، یا کشیدگی در کشاله ران.
- ▪️درد در این ناحیه، به ویژه هنگام بلند کردن اجسام، زور زدن، سرفه کردن، یا خم شدن.
- ▪️احساس سوزش یا گزگز که گاهی اوقات ممکن است به نواحی لگن یا حتی پایین پا کشیده شود.
علت اصلی فتق اینگوینال چیست؟
اصلی ترین علت ایجاد فتق اینگوینال، وجود یک ضعف یا منفذ در دیواره زیر شکم است که منجر به اعمال فشار مضاعف به بافت های شکمی می شود. عوامل مختلفی می توانند در به وجود آمدن یا تشدید این ضعف نقش داشته باشند، از جمله:
- ▪️وجود یک سوراخ یا ضعف مادرزادی در دیواره شکم
- ▪️ضعف مادرزادی یا تفاوت ساختاری در بافت همبند (مثل کلاژن)
- ▪️باقی ماندن منفذ یا ضعیف شدن دیواره شکم به علت جراحی های قبلی ناحیه شکم
- ▪️سرفه یا عطسه های مزمن و طولانی مدت
- ▪️زور زدن مداوم برای دفع ادرار یا مدفوع
- ▪️فعالیت های شدید بدنی و ورزش های سنگین یا کار فیزیکی دشوار به طور مکرر
- ▪️بارداری های مکرر و همچنین بلند کردن کودکان خردسال طی سال ها
- ▪️مشاغلی که مستلزم ایستادن طولانی مدت هستند
- ▪️فشار مداوم داخل شکم به علت چاقی مزمن
- ▪️تحلیل رفتن طبیعی بافت ها با بالا رفتن سن
عوارض احتمالی فتق اینگوینال یا کشاله ران
- بزرگ شدن تدریجی: با گذشت زمان، فشار ناشی از فتق بر بافت های ضعیف بدن منجر به تشدید علائم خواهد شد. گاهی فتق بیضه هنگام ورود به کیسه بیضه با علائمی مثل تورم و درد آزاردهنده در مردان همراه می باشد.
- گیر افتادن فتق (انکارسراسیون): در این حالت، برآمدگی فتق دیگر قابل بازگرداندن به جای خود نبوده و به اصطلاح گیر می افتد.
- انسداد روده باریک: در صورت گیر افتادن بخشی از روده و عدم بازگشت آن به جای اصلی، انسداد روده رخ می دهد. این مشکل با علائمی مثل درد شدید شکم، تهوع، استفراغ و ناتوانی در دفع مدفوع یا باد معده همراه است.
- اختناق فتق: قطع خونرسانی به ناحیه آسیب دیده، التهاب و عفونت بافت را در پی داشته و حتی ممکن است به تدریج بافت بمیرد. اختناق فتق یک وضعیت اورژانسی با خطر جانی می باشد.
فتق کشاله ران چگونه تشخیص داده می شود؟
در اغلب موارد، تشخیص فتق اینگوینال تنها با معاینه امکان پذیر است. پزشک با مشاهده و لمس ناحیه کشاله ران وجود برآمدگی ناشی از فتق را بررسی می کند. معمولاً برای مشاهده و لمس بهتر فتق، از بیمار خواسته می شود سرفه کند یا شکم خود را منقبض نماید. همچنین مواردی مثل بازگشت پذیری یا گیر افتادن فتق به طور کامل مورد بررسی قرار می گیرد.
در مواردی که برجستگی پزشک قادر به تشخیص فتق در معاینه بالینی نباشد، ممکن است برای تشخیص دقیق تر، آزمایشات عکسبرداری مثل سونوگرافی را تجویز کند. در برخی شرایط خاص، نیاز به انجام سی تی اسکن یا سایر روش های تصویربرداری پیشرفته می باشد.
بهترین درمان برای فتق اینگوینال چیست؟
تقریباً بهترین روش درمان برای همه موارد فتق اینگوینال، جراحی است. بیشتر این فتق ها نهایتاً منجر به بروز علائم شده و خطر بروز عوارض جدی در کودکان و زنان بسیار بیشتر است. برای موارد فتق کوچک و بدون علامت در مردان، رویکرد مراقبت و پیگیری کافی بوده و نیازی به جراحی فوری نمی باشد؛ اما حتی در این موارد هم در نهایت بیمار نیاز به درمان خواهد داشت.
در صورتی که بیمار شرایط مناسب برای عمل جراحی نداشته باشد، پزشک با بررسی مزایا و معایب جراحی ممکن است تصمیم متفاوتی اتخاذ نماید. در چنین شرایطی، پزشک برای کاهش علائم، گاهی با دست فتق را به جای خود بازمی‌گرداند و سپس استفاده از کمربند مخصوص یا وسایل حمایتی را توصیه می کند. این وسایل می توانند هنگام انجام فعالیت های خاص، فتق را در محل خود نگه دارند و مانع از پیشرفت یا بزرگ تر شدن آن شوند.
اگر فتق اینگوینال درمان نشود، چه اتفاقی می افتد؟
فتق اینگوینال خود به خود بهبود نیافته و معمولاً با گذشت زمان شدت می گیرد. هرچند ممکن است همه بیماران دچار عوارض نشوند، اما با طولانی تر شدن این وضعیت، احتمال بروز مشکلات جدی افزایش پیدا می کند. این خطر به ویژه در کودکان -که بدن آنها در حال رشد می باشد- بیش از سایر بیماران می باشد. فتق اینگوینال کودکان به هیچ وجه نباید بدون درمان باقی بماند. احتمال ابتلا به فتق غیرمستقیم در پسران بسیار بیشتر بوده و عوارض این نوع فتق، غیر قابل بازگشت است.
با وجود کم بودن احتمال بروز فتق کشاله ران در زنان، در صورت ابتلا، معمولاً عوارض شدیدتری رخ می دهد. بسیاری از زنان مبتلا به فتق اینگوینال، همزمان درگیر نوع پنهان فتق فمورال نیز هستند که تشخیص آن به طور معمول فقط هنگام جراحی امکان پذیر است. به دلیل خطر شدید عوارض فتق فمورال در زنان، حدود نیمی از موارد پنهان آن نیاز به جراحی اورژانسی دارند.
چگونه می توان خطر ابتلا به فتق کشاله ران را کاهش داد؟
پیشگیری از فتق مادرزادی اینگوینال قاعدتاً امکان پذیر نیست. اما با رعایت برخی نکات زیر می توانید احتمال ابتلا به فتق اکتسابی را کاهش دهید:
- ▪️اجسام سنگین را با کمک عضلات پا بلند کرده و از اعمال فشار به شکم یا کمر خودداری کنید.
- ▪️حتماً روش صحیح ورزش های قدرتی یا حرکات بدنسازی را طبق نظر مربی رعایت کنید.
- ▪️بیماری هایی که موجب سرفه یا عطسه مزمن می شوند را جدی بگیرید.
- ▪️یبوست طولانی مدت را درمان کنید.
- ▪️کاهش چربی های شکمی و پیشگیری از اضافه وزن همواره توصیه می شود.
- ▪️برای داشتن عضلاتی سالم تر، ورزش های مناسب برای تقویت عضلات مرکزی بدن و شکم را در برنامه خود قرار دهید.
