احساس یا مشاهده یک توده در زیر بغل یا هرگونه برآمدگی غیرطبیعی در این ناحیه، می‌تواند بسیار نگران‌کننده باشد. زیر بغل (Axilla) ناحیه‌ای پیچیده از نظر آناتومیکی است که شامل غدد لنفاوی، غدد عرق، فولیکول‌های مو و بافت چربی است. بنابراین، علت توده در زیر بغل می‌تواند طیف وسیعی از شرایط پزشکی را در بر بگیرد؛ از ضایعات کاملاً خوش‌خیم و موقتی مانند کیست‌ها و آبسه‌ها، تا علل جدی‌تر مانند عفونت‌های غدد لنفاوی یا در موارد نادر، بدخیمی‌ها.
آگاهی از علائم کیست زیر بغل و سایر توده‌های این ناحیه، برای تشخیص زودهنگام و مدیریت صحیح آن‌ها حیاتی است. در این مقاله جامع، ما به طور مفصل به بررسی انواع توده‌ها و علائم کیست زیر بغل شایع خواهیم پرداخت. همچنین به شما می‌گوییم که چه زمانی کیست زیر بغل خطرناک است و نیاز به مراجعه فوری به پزشک متخصص دارد تا آرامش خاطر و مراقبت‌های بهداشتی مناسب را تضمین کنیم.
کیست زیر بغل چیست؟
اصطلاح “کیست زیر بغل” اغلب به طور عامیانه برای توصیف انواع توده‌های خوش‌خیم زیر پوست در این ناحیه استفاده می‌شود، اگرچه از نظر پزشکی، انواع مختلفی از ضایعات وجود دارد.
الف. کیست‌های سباسه و اپیدرموئید: شایع‌ترین علائم کیست زیر بغل
این کیست‌ها شایع‌ترین انواع توده‌های خوش‌خیم پوستی هستند که به عنوان کیست زیر بغل شناخته می‌شوند و از مجاری مسدود شده یا فولیکول‌های مو منشأ می‌گیرند.
- علت تشکیل: کیست سباسه (Sebaceous Cyst) در نتیجه انسداد غدد سباسه (چربی) و تجمع سبوم (چربی طبیعی پوست) ایجاد می‌شود. کیست اپیدرموئید (Epidermoid Cyst) نیز از تجمع سلول‌های مرده پوست در زیر سطح پوست منشأ می‌گیرد.
- ظاهر و علائم: این کیست‌ها معمولاً به صورت یک توده زیر پوستی، نرم یا نسبتاً سفت، گرد، و با رشد آهسته ظاهر می‌شوند. در حالت عادی، این توده‌ها بدون درد هستند و ممکن است با دست حرکت داده شوند. یکی از ویژگی‌های بارز کیست زیر بغل این است که می‌تواند برای سال‌ها بدون تغییر باقی بماند. اگر این کیست‌ها عفونی شوند، به سرعت ملتهب، قرمز، گرم و دردناک خواهند شد و ممکن است چرک ترشح کنند که در این حالت به آبسه زیر بغل تبدیل می‌شوند.
ب. آبسه‌ها و فولیکولیت: توده‌های دردناک و حاد
برخی از توده‌ها نتیجه عفونت حاد فولیکول‌های مو یا غدد عرق هستند که علائم بسیار متفاوتی نسبت به کیست‌های خوش‌خیم و بدون درد ایجاد می‌کنند.
- فولیکولیت: عفونت و التهاب فولیکول‌های مو است که به صورت جوش‌های کوچک، دردناک و چرکی در زیر بغل (اغلب به دلیل اصلاح یا اصطکاک) ظاهر می‌شود.
- آبسه (Abscess): مجموعه‌ای از چرک است که در زیر پوست جمع شده و معمولاً نتیجه عفونت باکتریایی است. علائم آبسه زیر بغل شامل درد شدید، تورم، قرمزی و گرمی در ناحیه است و اغلب با تب و لرز همراه است. این توده معمولاً به سرعت رشد می‌کند و ممکن است در لمس احساس نوسان داشته باشد (نشان‌دهنده وجود مایع یا چرک در داخل). آبسه‌ها برخلاف کیست‌های غیرعفونی، نیاز به درمان فوری دارند.
گره‌های لنفاوی متورم: شایع‌ترین علت توده در زیر بغل
بیشترین نگرانی در مورد علت توده در زیر بغل، تورم غدد لنفاوی است. غدد لنفاوی زیر بغل، بخشی از سیستم ایمنی بدن هستند و به عنوان فیلتر عمل می‌کنند.
الف. لنفادنوپاتی واکنشی: تورم ناشی از عفونت و التهاب
شایع‌ترین دلیل تورم غدد لنفاوی در زیر بغل، یک واکنش طبیعی و دفاعی بدن در برابر عفونت در ناحیه‌ای نزدیک است. تورم غدد لنفاوی زیر بغل (لنفادنوپاتی) اغلب در پاسخ به عفونت‌های نزدیک، مانند عفونت دست، انگشتان، یا پستان رخ می‌دهد. حتی یک بریدگی کوچک، عفونت دندان، یا یک واکسن (مانند واکسن آنفولانزا یا کووید-۱۹) می‌تواند باعث تورم غدد لنفاوی زیر بغل شود.
علائم این نوع توده: این توده‌ها معمولاً نرم، متحرک و کمی دردناک یا حساس به لمس هستند. رشد آن‌ها سریع است اما به محض رفع شدن عفونت زمینه‌ای (که اغلب طی چند هفته اتفاق می‌افتد)، اندازه آن‌ها نیز کاهش می‌یابد. اگر بیمار علائم دیگری مانند تب، خستگی یا گلو درد داشته باشد، احتمال عفونت سیستمی بالاست.
ب. هیدرادنیت چرکی (Hidradenitis Suppurativa – HS): یک علت مزمن
HS یک بیماری التهابی مزمن پوستی است که به صورت عودکننده توده‌ها و آبسه‌ها در نواحی حاوی غدد آپوکرین (مانند زیر بغل و کشاله ران) ظاهر می‌شود. این بیماری با انسداد و التهاب فولیکول‌های مو مشخص می‌شود. بیماران به طور مکرر دچار توده‌های دردناک، قرمز و عمیق می‌شوند که ممکن است پاره شده و چرک و مایع بدبو ترشح کنند.
HS یک کیست زیر بغل ساده نیست، بلکه یک وضعیت مزمن است که می‌تواند باعث ایجاد تونل‌های زیر پوستی و اسکار (جای زخم) شود. تشخیص آن تخصصی بوده و درمان آن شامل داروها و در موارد شدید، جراحی است. عود مکرر توده‌ها در زیر بغل، یک علامت کیست زیر بغل نیست، بلکه نشان‌دهنده احتمال بالای ابتلا به HS است.
علل نادر اما مهم: توده‌های خوش‌خیم غیرعفونی و بدخیمی‌ها
در حالی که ۹۰ درصد توده‌های زیر بغل خوش‌خیم هستند، ارزیابی پزشکی برای رد علل جدی‌تر ضروری است.
الف. لیپوم و فیبروم: توده‌های خوش‌خیم بافت نرم
این توده‌ها ارتباطی با عفونت یا غدد لنفاوی ندارند، اما می‌توانند به عنوان کیست زیر بغل اشتباه گرفته شوند.
- لیپوم (Lipoma): یک توده نرم، لاستیکی و متحرک است که از تجمع سلول‌های چربی تشکیل می‌شود. لیپوم‌ها معمولاً بدون درد هستند و رشد آهسته‌ای دارند. در لمس، اغلب احساس می‌شود که توده دقیقاً زیر پوست می‌لغزد و به بافت‌های عمیق‌تر متصل نیست.
- فیبروم (Fibroma): توده‌ای است که از بافت همبند تشکیل شده و معمولاً سفت‌تر از لیپوم است. فیبروم‌ها و لیپوم‌ها هر دو کاملاً خوش‌خیم هستند و در صورتی که بزرگ نشوند یا علائمی ایجاد نکنند، اغلب نیاز به درمان ندارند.
ب. سرطان سینه و لنفوم: چه زمانی کیست زیر بغل خطرناک است؟
مهم‌ترین دلیل ارزیابی توده زیر بغل توسط پزشک، رد احتمال سرطان سینه یا لنفوم است، زیرا غدد لنفاوی زیر بغل، اولین محل انتشار سلول‌های سرطانی پستان هستند.
علائم توده خطرناک: یک توده لنفاوی که به دلیل سرطان ایجاد شده، اغلب سفت و محکم است، چسبیده به بافت‌های زیرین (غیرمتحرک) و مهم‌تر از همه، بدون درد است. این توده‌ها ممکن است به آرامی و در طول زمان رشد کنند و بر خلاف توده‌های عفونی، خودبه‌خود کوچک نمی‌شوند. اگر کیست زیر بغل (که در واقع یک غده لنفاوی سرطانی است) در زنان مشاهده شود، همیشه باید معاینه کامل سینه انجام شود. اندازه توده سرطان سینه چقدر است؟ برای دانستن این مطلب اینجا را کلیک کنید.
لنفوم: سرطان سیستم لنفاوی است و می‌تواند باعث تورم گسترده و بدون درد غدد لنفاوی در زیر بغل، گردن و کشاله ران شود. علائم سیستمیک مانند کاهش وزن بدون دلیل، تب‌های غیرقابل توضیح و تعریق شبانه شدید (علائم B) همراه با توده زیر بغل، همیشه باید با جدیت توسط پزشک بررسی شوند.
اقدامات تشخیصی و زمان مراجعه به پزشک متخصص
هیچ‌گاه نباید یک توده در زیر بغل را خودتشخیصی کرد یا نادیده گرفت. تشخیص دقیق نیازمند ارزیابی پزشکی است.
الف. فرآیند تشخیصی در مطب پزشک
پزشک متخصص (عمومی، پوست، یا جراحی) برای تشخیص دقیق از ترکیبی از معاینه و ابزارهای تصویربرداری استفاده می‌کند.
- معاینه بالینی: پزشک اندازه، بافت (نرم یا سفت)، حرکت‌پذیری و حساسیت به لمس توده را ارزیابی می‌کند. همچنین ناحیه سینه، گردن و کشاله ران را برای بررسی تورم دیگر غدد لنفاوی معاینه می‌کند و سابقه پزشکی بیمار (عفونت‌های اخیر، واکسیناسیون، سابقه سرطان) را جویا می‌شود.
- سونوگرافی (Ultrasound): سونوگرافی بهترین ابزار اولیه برای تشخیص ماهیت توده است. می‌تواند تعیین کند که آیا توده حاوی مایع (کیست یا آبسه) است یا جامد (لیپوم، فیبروم یا غده لنفاوی).
- نمونه‌برداری (Biopsy) یا آسپیراسیون با سوزن ظریف (FNA): اگر توده جامد باشد، در لمس مشکوک به نظر برسد یا در سونوگرافی ویژگی‌های بدخیمی داشته باشد، پزشک برای تشخیص قطعی، نمونه‌ای از بافت آن را برداشته و برای بررسی‌های پاتولوژیک ارسال می‌کند. این روش قطعی‌ترین راه برای پاسخ به این سؤال است که کیست زیر بغل خطرناک است یا خیر.
ب. نشانه‌های هشداردهنده برای مراجعه فوری
اگر علائم کیست زیر بغل به شکل زیر باشد، باید فوراً به پزشک مراجعه کنید:
- سفتی و چسبندگی: توده‌ای که سفت و محکم بوده و در زیر پوست حرکت نمی‌کند.
- بدون درد: توده‌ای که با وجود بزرگ بودن، هیچ‌گونه درد یا حساسیتی ندارد (که می‌تواند نشان‌دهنده لنفوم یا سرطان سینه باشد).
- اندازه بزرگ‌تر از ۲ سانتی‌متر: توده‌های بزرگ‌تر همیشه نیاز به بررسی جدی دارند.
- علائم سیستمیک (B): همراهی توده با تب‌های شبانه، تعریق شدید غیرقابل توضیح و کاهش وزن ناخواسته.
- عدم بهبود: توده‌ای که بیش از ۴ هفته باقی بماند یا پس از درمان عفونت زمینه‌ای کوچک نشود.
