بواسیر یا هموروئید یکی از شایع‌ترین مشکلات پزشکی است که افراد زیادی را در طول زندگی تحت تاثیر قرار می‌دهد. با این حال، صحبت در مورد آن اغلب با خجالت همراه است. واقعیت این است که بواسیر در زنان به دلایل خاصی مانند بارداری و زایمان، بسیار شایع‌تر است و آگاهی از علائم و دلایل آن می‌تواند به تشخیص زودهنگام، مدیریت بهتر و کاهش نگرانی‌ها کمک کند.
این مقاله یک راهنمای کامل و جامع برای شناخت علائم بواسیر در زنان است. ما به شما توضیح می‌دهیم که دقیقاً چه انتظاری باید داشته باشید، چرا زنان بیشتر در معرض این مشکل قرار دارند و چه راهکارهای مؤثری برای تسکین و درمان آن وجود دارد.
بواسیر چیست و چرا در زنان شایع است؟
بواسیر (Hemorrhoids) به زبان ساده، سیاهرگ‌های متورم و ملتهب در ناحیه تحتانی مقعد و رکتوم است. این وضعیت شباهت زیادی به وریدهای واریسی پا دارد. بواسیر به طور کلی به دو دسته تقسیم می‌شود که علائم متفاوتی دارند:
- بواسیر داخلی: در داخل کانال مقعد قرار دارد.
- بواسیر خارجی: زیر پوست اطراف مقعد ایجاد می‌شود.
اگرچه بواسیر در هر دو جنس رخ می‌دهد، اما زنان به دلیل تغییرات فیزیکی و هورمونی منحصر به فردی که در طول زندگی تجربه می‌کنند، بیشتر مستعد ابتلا به آن هستند. بارداری، زایمان و نوسانات هورمونی، سه عامل کلیدی هستند که ریسک بواسیر در زنان را به طور چشمگیری افزایش می‌دهند.
علائم اصلی بواسیر در زنان
علائم بواسیر بستگی به نوع آن (داخلی یا خارجی) دارد. یک زن ممکن است یک یا چند مورد از علائم زیر را تجربه کند:
علائم بواسیر داخلی:
بواسیر داخلی معمولاً دیده نمی‌شود و به ندرت باعث درد می‌شود، زیرا در قسمتی از رکتوم قرار دارد که اعصاب درد کمی دارد. شایع‌ترین علامت آن عبارت است از:
- خونریزی بدون درد: این مشخص‌ترین علامت بواسیر داخلی است. ممکن است پس از اجابت مزاج، متوجه رگه‌های خون قرمز روشن روی دستمال توالت یا در کاسه توالت شوید. این خون به مدفوع آغشته نیست.
- احساس پری یا بیرون‌زدگی (پرولاپس): گاهی اوقات، بواسیر داخلی ممکن است در حین زور زدن از مقعد خارج شود. این حالت که به آن پرولاپس می‌گویند، می‌تواند باعث احساس ناراحتی و پری در مقعد شود. این توده بیرون زده معمولاً به خودی خود به داخل بازمی‌گردد، اما گاهی نیاز به بازگرداندن دستی دارد.
علائم بواسیر خارجی:
این نوع بواسیر زیر پوست اطراف مقعد ایجاد می‌شود، جایی که اعصاب درد بیشتری وجود دارد. به همین دلیل، علائم آن معمولاً آزاردهنده‌تر است:
- درد و ناراحتی: به خصوص هنگام نشستن یا در حین اجابت مزاج، ممکن است احساس درد یا ناراحتی کنید.
- خارش و سوزش در ناحیه مقعد: این یکی از شایع‌ترین و کلافه‌کننده‌ترین علائم است.
- وجود یک توده یا برجستگی حساس: ممکن است یک یا چند توده نرم و حساس به لمس را در اطراف مقعد خود حس کنید.
- تورم در اطراف مقعد.
بواسیر ترومبوزه چیست؟
گاهی اوقات ممکن است در یک بواسیر خارجی، یک لخته خون ایجاد شود که به آن بواسیر ترومبوزه می‌گویند. این وضعیت باعث بروز علائم ناگهانی و شدید می‌شود:
- ▪️درد شدید و ناگهانی
- ▪️یک توده سفت، متورم و بسیار دردناک در نزدیکی مقعد
- ▪️رنگ توده ممکن است به آبی یا بنفش متمایل شود.
چرا بارداری و زایمان ریسک بواسیر را افزایش می‌دهند؟
این بخش به طور خاص به دلایل شایع بودن بواسیر در زنان می‌پردازد.
بواسیر در دوران بارداری:
بارداری یک طوفان کامل از عوامل ایجاد کننده بواسیر است:
- افزایش فشار: رحم در حال رشد به وریدهای لگن و ورید بزرگ تحتانی (که خون را از پایین‌تنه برمی‌گرداند) فشار وارد می‌کند. این فشار باعث کند شدن جریان خون و متورم شدن وریدهای زیر رحم، از جمله وریدهای مقعدی می‌شود.
- افزایش حجم خون: در دوران بارداری، حجم خون بدن افزایش می‌یابد که این امر باعث گشاد شدن وریدها می‌شود.
- تغییرات هورمونی: افزایش هورمون پروژسترون باعث شل شدن دیواره وریدها شده و آن‌ها را مستعد تورم می‌کند. همین هورمون همچنین حرکت روده‌ها را کند کرده و باعث یبوست می‌شود که خود یکی از دلایل اصلی بواسیر است.
بواسیر بعد از زایمان:
مرحله دوم زایمان طبیعی، یعنی زور زدن برای به دنیا آوردن نوزاد، فشار فوق‌العاده شدیدی را به ناحیه مقعد و رکتوم وارد می‌کند. این فشار شدید می‌تواند باعث ایجاد یا تشدید بواسیر شود.
درمان‌های خانگی و راهکارهای تسکین علائم بواسیر در زنان
- افزایش مصرف فیبر: این مهم‌ترین قدم است. فیبر باعث نرم شدن مدفوع و کاهش نیاز به زور زدن می‌شود. میوه‌ها، سبزیجات، حبوبات و غلات کامل را به رژیم غذایی خود اضافه کنید.
- نوشیدن آب فراوان: روزانه ۸ تا ۱۰ لیوان آب بنوشید تا به عملکرد فیبر کمک کرده و از یبوست جلوگیری کنید.
- حمام سیتز (نشستن در آب گرم): نشستن در یک لگن یا وان آب گرم (بدون هیچ افزودنی) به مدت ۱۵ دقیقه، دو تا سه بار در روز، به ویژه پس از اجابت مزاج، به کاهش درد، خارش و تورم کمک شایانی می‌کند.
- پرهیز از زور زدن: هنگام اجابت مزاج از زور زدن بیش از حد خودداری کنید. به محض احساس نیاز به دستشویی بروید و از نگه داشتن آن پرهیز کنید.
- تمیز و خشک نگه داشتن ناحیه: پس از هر بار اجابت مزاج، به آرامی ناحیه را با آب گرم شستشو داده و با یک حوله نرم خشک کنید. استفاده از دستمال‌های مرطوب بدون عطر و الکل بهتر از دستمال توالت خشک و زبر است.
- کرم‌ها و پمادهای بدون نسخه: محصولاتی که حاوی هیدروکورتیزون یا لیدوکائین هستند می‌توانند به طور موقت خارش و درد را تسکین دهند. (در دوران بارداری، قبل از مصرف هر دارویی با پزشک خود مشورت کنید).
چه زمانی باید برای علائم بواسیر به پزشک مراجعه کرد؟
در شرایط زیر حتماً به پزشک مراجعه کنید:
- ▪️اگر برای اولین بار دچار خونریزی مقعدی شده‌اید (تا پزشک بتواند سایر علل جدی‌تر را رد کند).
- ▪️اگر خونریزی شدید است یا متوقف نمی‌شود.
- ▪️اگر درد شما بسیار شدید است و با درمان‌های خانگی بهبود نمی‌یابد (ممکن است نشانه بواسیر ترومبوزه باشد).
- ▪️اگر توده بیرون‌زده به داخل بازنمی‌گردد.
- ▪️هر علامتی در مقعد بسیار مهم و‌نیازمند پیگیری است و باید در مراحل ابتدایی مراجعه کنید.
- اگر همراه با خونریزی، علائمی مانند سرگیجه، ضعف یا تغییر در رنگ و قوام مدفوع دارید.
کلام آخر:
صحبت در مورد بواسیر در زنان ممکن است کمی دشوار باشد، اما به یاد داشته باشید که این یک مشکل پزشکی بسیار شایع و قابل درمان است. شما تنها نیستید و میلیون‌ها زن دیگر، به خصوص در دوران بارداری و پس از زایمان، این وضعیت را تجربه می‌کنند. با شناخت علائم، به کار بستن راهکارهای خانگی مؤثر و مراجعه به موقع به پزشک در صورت نیاز، می‌توانید به سرعت بر این مشکل غلبه کرده و به آرامش و بهبودی دست یابید.
